ბიოლოგია და სამეცნიერო კვლევის მეთოდის მიმოხილვა

საკვანძო ტერმინები

ბიოლოგიის ბუნება

სიცოცხლის მახასიათებლები

1. ორგანიზაცია: ცოცხალი არსებები ძალიან ორგანიზებულნი არიან (რაც გულისხმობს იმას, რომ მათ სპეციალიზებული, კოორდინირებული ნაწილები აქვთ) და ისინი ერთი ან მეტი უჯრედისგან შედგებიან.
2. მეტაბოლიზმი: ცოცხალმა არსებებმა აუცილებლად უნდა გამოიყენონ ენერგია და მოიხმარონ საკვები ნივთიერებები, რათა სიცოცხლის შესანარჩუნებლად საჭირო ქიმიური რეაქციები აწარმოონ. ორგანიზმში მიმდინარე ბიოქიმიური რეაქციების ერიანობას მეტაბოლიზმი ეწოდება.
3. ჰომეოსტაზი: ცოცხალი ორგანიზმები არეგულირებენ თავიანთ შინაგან გარემოს, რათა შეინარჩუნონ შედარებით ვიწრო დიაპაზონი იმ პირობებისა, რომლებიც უჯრედთა ფუნქციონირებისთვისაა საჭირო.
4. ზრდა: ცოცხალი ორგანიზმები რეგულირებად ზრდას ექვემდებარებიან. ცალკეული უჯრედები პირდაპირ ზომაში იზრდებიან, მრავალუჯრედიანი ორგანიზმები კი უჯრედების გაყოფის გზით იზრდებიან.
5. რეპროდუქცია: ცოცხალ ორგანიზმებს ახალი ორგანიზმების წარმოსაქმნელად რეპროდუქცია (გამრავლება) შეუძლიათ.
6. საპასუხო რეაქცია: ცოცხალი ორგანიზმები რეაგირებენ მათი გარემოდან წამოსულ სტიმულებსა თუ ცვლილებებზე.
7. ევოლუცია: ცოცხალი ორგანიზმების პოპულაციები ევოლუციას ექვემდებარებიან, რაც ნიშნავს, რომ პოპულაციის გენეტიკური შემადგენლობა შეიძლება, შეიცვალოს დროთა განმავლობაში.

მეცნიერული მეთოდოლოგია

სამეცნიერო მეთოდის მაგალითი: პური ვერ გავხუხეთ

ექსპერიმენტის დაგეგმვა

შეცდომებისა და მიკერძოების აღმოფხვრა

• დიდი ზომის შერჩევა ექსპერიმენტში: შერჩევის დიდი ზომა საშუალებას მოგცემთ, გააბათილოთ ცდისპირებს შორის არსებული ისეთი მცირე სხვაობები, რომლებმაც შეიძლება, მოულოდნელი შედეგები მოგცეთ.
• ექსპერიმენტული ცდების რამდენჯერმე გამეორება: ცდისპირებს შორის არსებულმა მცირე განსხვავებებმა და აგრეთვე შეცდომებმა მეთოდოლოგიაში ან მონაცემთა შეგროვებაში შეიძლება, მცდარი შედეგები მოგვცეს. განმეორებადი ცდები ამცირებს ამ ეფექტებს.
• ყველა მონაცემის გათვალისწინება: ზოგჯერ მაცდურია იდეა იმისა, რომ მონაცემთა ნაწილი, უბრალოდ, მოისროლოთ, რადგან ის შეუთავსებელია არსებულ ჰიპოთეზასთან. მიუხედავად ამისა, ასეთ შემთხვევაში არაზუსტ კვლევას მიიღებთ! უნდა გაითვალისწინოთ ყველა მონაცემი, განურჩევლად იმისა, მხარს უჭერს თუ არა ის თქვენს ჰიპოთეზას.
• თუკი საჭიროა, გამოიყენეთ პლაცებო: პლაცებოს გამოყენების მეშვეობით ექსპერიმენტის ცდისპირებმა არ იციან, ნამდვილი სამკურნალო ნივთიერება მიიღეს თუ არა. ეს მკვლევრებს აძლევს საშუალებას, გაარვკიონ, ნამდვილად აქვს თუ არა ნივთიერებას ეფექტი.
• თუკი საჭიროა, გამოიყენეთ ორმხრივად ბრმა მეთოდი: ორმხრივად ბრმა მეთოდების მეშვეობით არც მკვლევრებმა იციან ცალკეული ცდისპირის სტატუსი. ეს დამკვირვებლური მიკერძოებისთვის თავის არიდების საშუალებას იძლევა.

აღმოჩენების გაზიარება

დაიმახსოვრეთ

• ჰიპოთეზა აუცილებლად სწორი ახსნა არ არის. ნაცვლად ამისა, ის სავარაუდო ახსნაა, რომლის სისწორე-მცდარობაც შეგვიძლია შევამოწმოთ, მისი სიმცდარის შემთხვევაში კი ახალი ჰიპოთეზა მოვიფიქროთ.
• ყველა ტიპის ახსნა ჰიპოთეზად არ გამოდგება. ჰიპოთეზა აუცილებლად შემოწმებადი და გამცდარებადი უნდა იყოს, რათა მეცნიერულად ჩაითვალოს. მაგალითად, „სამყარო მშვენიერია“ კარგი ჰიპოთეზა არ არის, რადგან არ არსებობს ექსპერიმენტი, რომელიც შეამოწმებდა ამ მტკიცებულების სისწორეს და უარყოფდა მას.
• შემთხვევების უმეტესობაში, სამეცნიერო კვლევის მეთოდი განმეორებადი პროცესია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ის ციკლი უფროა, ვიდრე წრფე. ერთი ექსპერიმენტის შედეგი ხშირად აჩენს უფრო მეტ კითხვას სამომავლო ექსპერიმენტებისთვის.
• მეცნიერები სიტყვა „თეორიას“ სრულიად სხვა დატვირთვით იყენებენ, ვიდრე არამეცნიერები. როდესაც ადამიანები ამბობენ, „თეორია მაქვს“, ისინი გულისხმობენ, რომ მათ „მოსაზრება აქვთ“. მეორე მხრივ, მეცნიერული თეორიები ბუნებრივი ფენომენის კარგად შემოწმებული და მეტად სარწმუნო სამეცნიერო ახსნებია. მათში გაერთიანებულია მრავალი განმეორებადი დაკვირვება და მრავალი ექსპერიმენტიდან შეგროვებული მონაცემები.