ძირითადი მასალა
კურსი: დამამთავრებელი კლასების ბიოლოგია > თემა 7
გაკვეთილი 1: ევოლუცია და ბუნებრივი გადარჩევა- შესავალი ევოლუციასა და ბუნებრივ გადარჩევაში
- ადამიანის მსგავსი მაიმუნების განმარტება
- ბუნებრივი გადარჩევა და პეპელა კალიგო (ინგლ. Owl Butterfly)
- გონივრული ჩანაფიქრი და ევოლუცია
- ევოლუციის განმარტება
- ვარიაციები სახეობაში
- ევოლუციისა და ბუნებრივი გადარჩევის მიმოხილვა
- ევოლუცია და ბუნებრივი გადარჩევა
© 2024 Khan Academyგამოყენების პირობებიკონფიდენციალურობის პოლიტიკაშენიშვნა ქუქი-ჩანაწერებზე
ევოლუციისა და ბუნებრივი გადარჩევის მიმოხილვა
საკვანძო ტერმინები
ტერმინი | მნიშვნელობა |
---|---|
ევოლუცია | პროცესი, რომლითაც თანამედროვე ორგანიზმები დროთა განმავლობაში წარმოიშვნენ წინაპარი ორგანიზმებიდან |
საერთო წინაპარი | წინაპარი, რომელიც საერთოა ორი ან მეტი ჩამომავალი სახეობისთვის |
ბუნებრივი გადარჩევა | ევოლუციური მექანიზმი, რომელშიც ის ინდივიდები, რომლებიც უკეთ არიან შეგუებულნი თავიანთ გარემოს, უფრო წარმატებით მოახერხებენ გადარჩენასა და გამრავლებას |
ვარიაცია | განსხვავებები ერთისა და იმავე სახეობის ინდივიდებში არსებულ ნიშან-თვისებებს შორის |
ადაპტაცია | ნიშან-თვისება, რომელიც აუმჯობესებს ორგანიზმის უნარს, გადარჩეს და გამრავლდეს მოცემულ გარემოში |
შეგუებულობა | ორგანიზმის გადარჩენისა და გამრავლების უნარი |
ხელოვნური გადარჩევა | ორგანიზმების შერჩევითი შეჯვარება, რათა შთამომავლობაში ჩვენთვის სასურველი ნიშან-თვისებები მივიღოთ |
გენების დრეიფი | ევოლუციის მექანიზმი, რომელშიც პოპულაციის ალელური სიხშირეები შემთხვევით იცვლება |
დარვინის ევოლუციის თეორია
ჩარლზ დარვინმა შეიმუშავა ევოლუციის თეორია, რათა აეხსნა სიცოცხლის ერთიანობა და მრავალფეროვნება. ეს თეორია ემყარება საერთო წინაპრების იდეას.
ბუნებრივი გადარჩევა
დარვინის თეორია ბუნებრივი გადარჩევის მექანიზმზე აიგო, რომელიც, თავის მხრივ, ხნის იმას, თუ როგორ შეიძლება, პოპულაციებმა ევოლუცია განიცადონ ისე, რომ დროთა განმავლობაში ისინი გარემოსთან უკეთ შეგუებულები გახდნენ.
ინდივიდებს თავიანთ მემკვიდრულ ნიშან-თვისებებში ვარიაციები აქვთ. ზოგიერთი ვარიაცია ინდივიდს უკეთ შეგუებულს ხდის მის გარემოში გადარჩენისა და გამრავლებისთვის.
თუკი ეს გაგრძელდება თაობების განმავლობაში, ეს სასარგებლო ადაპტაციები (გადარჩენისა და გამრავლების ხელშემწყობი მემკვიდრული მახასიათებლები) უფრო ხშირი გახდება პოპულაციაში.
პოპულაცია უბრალოდ კი არ განიცდის ევოლუციას (იცვლის გენეტიკურ შემადგენლობასა და მემკვიდრულ ნიშან-თვისებებს), არამედ იმგვარად განიცდის, რომ იგი საკუთარი საბინადრო გარემოსადმი ადაპტირებული, ანუ უკეთ შეგუებული, ხდება.
ხელოვნური გადარჩევა
სამყაროში ბუნებრივი გადარჩევის გარდა სხვა ტიპის გადარჩევებიც არსებობს.
ხელოვნური გადარჩევა, იგივე „სელექცია“, ის შემთხვევაა, როდესაც ადამიანები ირჩევენ სასურველ ნიშან-თვისებებს სასოფლო სამეურნეო პროდუქტებსა თუ ცხოველებში, ნაცვლად იმისა, რომ სახეობები ევოლუციას მიანდონ და ისინი თანდათანობით შეიცვალონ ადამიანის ჩარევის გარეშე, როგორც ეს ბუნებრივი გადარჩევის შემთხვევაში ხდება.
ძაღლების შეჯვარება შესანიშნავი მაგალითია იმისა, თუ როგორ ირჩევენ ადამიანები სასურველ ან მოდურ ნიშან-თვისებებს. ცხოველების მომშენებლები განზრახ აჯვარებენ მშობლებს იმ იმედად, რომ სასურველი ნიშან-თვისებების (მაგ., ფერის, ზომის, ყურის ფორმის, დრუნჩის სიგრძის და ა.შ.) მქონე შთამომავლობას მიიღებენ.
ხშირი შეცდომები და მცდარი წარმოდგენები
- ევოლუცია იგივე არ არის, რაც ადაპტაცია ან ბუნებრივი გადარჩევა. ბუნებრივი გადარჩევა არის ევოლუციის მექანიზმი, ანუ მიზეზი, საფუძველი. ადაპტაციები არის ფიზიკური ან ქცევითი ნიშან-თვისებები, რომლებიც ორგანიზმს მის გარემოსთან უკეთ შეგუებულს ხდის.
- მემკვიდრული ვარიაცია შემთხვევითი მუტაციებით ჩნდება. შემთხვევითი მუტაციები ახალი მემკვიდრული ნიშან-თვისებების წარმოქმნის გამომწვევი მიზეზია. მაგალითად, კურდღელს არ შეუძლია, ბეწვის განსხვავებული შეფერილობის ქონა აირჩიოს. ნაცვლად ამისა, გენეტიკური მუტაციები წარმოშობს განსხვავებებს ბეწვის შეფერილობაში და ამ განსხვავებებს შეუძლია, კურდღელი უკეთ დამალოს მის გარემოში.
- ბუნებრივი გადარჩევა არსებულ მემკვიდრულ ვარიაციაზე მოქმედებს. ბუნებრივ გადარჩევას სჭირდება გარკვეული საწყისი მასალა და ეს საწყისი მასალა მემკვიდრული ვარიაციაა. იმისთვის, რომ ბუნებრივმა გადარჩევამ მახასიათებელზე იმოქმედოს, უკვე უნდა არსებობდეს ვარიაცია და ეს ვარიაცია შთამომავლობისთვის მემკვიდრულად გადაცემადი უნდა იყოს.
- ბუნებრივი გადარჩევა დამოკიდებულია გარემოზე. ბუნებრივი გადარჩევა არ გამოარჩევს რაიმე აზრით თავისთავად უპირატეს ნიშან-თვისებებს. ნაცვლად ამისა, იგი გამოარჩევს სპეციფიკური გარემოსთვის სასარგებლო ნიშან-თვისებებს. ნიშან-თვისებები, რომლებიც სასარგებლოა ერთ გარემოში, შესაძლოა, საზიანო იყოს სხვაში.
გსურთ, შეუერთდეთ დისკუსიას?
პოსტები ჯერ არ არის.