ძირითადი მასალა
კურსი: დამამთავრებელი კლასების ბიოლოგია > თემა 3
გაკვეთილი 3: პასიური და აქტიური ტრანსპორტიპასიური ტრანსპორტის მიმოხილვა
საკვანძო ტერმინები
| ტერმინი | მნიშვნელობა |
|---|---|
| პასიური ტრანსპორტი | ტრანსპორტის სახე, რომელსაც ენერგიის ხარჯვა არ ესაჭიროება |
| კონცენტრაციული გრადიენტი | სივრცე, რომელშიც ნივთიერების კონცენტრაცია იცვლება |
| განვლადობა | მემბრანის უნარი, გაატაროს ნივთიერებები |
| წონასწორობა | მდგომარეობა, რომლის დროსაც ნივთიერება თანაბრადაა განაწილებული სივრცეში |
პასიური ტრანსპორტის სახეები
დიფუზია
დიფუზიის დროს ნივთიერებები მაღალი კონცენტრაციიდან დაბლისკენ მოძრაობს, სანამ ისინი თანაბრად არ განაწილდება სივრცეში.
ეს ასევე ეხება უჯრედში შემავალ და გამომავალ ზოგ ნივთიერებასაც. უჯრედის მემბრანა ნახევრადგამტარია, ანუ მცირე ზომის, უმუხტო ნივთიერებებს, მაგალითად ნახშირორჟანგსა და ჟანგბადს, ადვილად შეუძლია მისი გადაკვეთა. დამუხტულ იონებსა და დიდ მოლეკულებს სხვა სახის ტრანსპორტი ესაჭიროება.
გაადვილებული დიფუზია
მიუხედავად იმისა, რომ აირები იოლად გადიან უჯრედის ფოსფოლიპიდურ შრეებს, მრავალ პოლარულ და დამუხტულ ნივთიერებას (მაგალითად ქლორს) მემბრანული ცილების დახმარება ესაჭიროება, კერძოდ არხული ან გადამტანი ცილებისა.
კონცენტრაციული გრადიენტი რომც არსებობდეს, მუხტის ან პოლარობის გამო ზოგ ნივთიერებას უჯრედის მემბრანის ჰიდროფობური შუაგულის გადაკვეთა არ შეუძლია. გაადვილებული დიფუზიის დროს ნივთიერებები კონცენტრაციული გრადიენტის მიმართულებით გადაიტანება, მაგრამ მათ გადამტანი ცილები ეხმარება ჰიდროფობური შრის გადაკვეთაში.
ხშირი შეცდომები და მცდარი წარმოდგენები
- უჯრედში ყველაფერი პასიუტი ტრანსპორტის გზით არ შედის. მხოლოდ ძალიან მცირე ზომის მოლეკულებს, მაგალითად წყალს, ნახშირორჟანგსა და ჟანგბადს შეუძლია, თავისუფლად, დიფუზიით გადაკვეთოს უჯრედის მემბრანა. უფრო დიდი ან დამუხტული მოლეკულების უჯრედში შესატანად ენერგია იხარჯება.
- წონასწორობის მიღწევის შემდეგაც კი, ნაწილაკები არ წყვეტენ მემბრანის გავლით მოძრაობას. ერთი შეხედვით, წონასწორობის მიღწევის შემდეგ ნაწილაკებმა აღარ უნდა გადაკვეთონ მემბრანა. მაგრამ სინამდვილეში, ამ დროს ისინი მაინც აგრძელებენ მოძრაობას, უბრალოდ მათი თანაბარი რაოდენობა გადის და გამოდის მემბრანაში ორივე მხრიდან. ეს ნიშნავს, რომ კონცენტრაცია აღარ იცვლება და წონასწორობა ნარჩუნდება.
გსურთ, შეუერთდეთ დისკუსიას?
პოსტები ჯერ არ არის.